ภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่

 พอล ครุกแมน นำเอาความสำเร็จของทฤษฎีการค้าใหม่ (new international trade theory) และทฤษฎีการเติบโตใหม่ (new growth theory) เข้าไปพิจารณาในทฤษฎีทำเลที่ตั้งแบบดั้งเดิม (traditional location theory) และเสนอทฤษฎีทำเลที่ตั้งใหม่ซึ่งเรียกว่าภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่ (new economic geography) จากทฤษฎีที่นำเสนออันนี้ผนวกกับความสำเร็จในการนำเอาทฤษฎีการค้าใหม่มาใช้อธิบายพื้นที่ ทำให้ครุกแมนได้รับรางวัลโนเบลสาขาวิชาเศรษฐศาสตร์ในปี 2008 ทั้งนี้ครุกแมนได้ให้คำจำกัดความคำว่า “ภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่” ว่าเป็นทฤษฎีทำเลที่ตั้งของการผลิต แบบเดียวกับแนวคิดของทฤษฎีทำเลที่ตั้งแบบคลาสสิกที่เคยนำเสนอขึ้นมาเพื่ออธิบายกลไกการก่อตัวและวิวัฒนาการของโครงสร้างเชิงพื้นที่ทางเศรษฐกิจ แนวความคิดเกี่ยวกับทฤษฎีภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่ของครุกแมนวางตัวกระจัดกระจายอยู่ในหนังสือของเขาหลายๆ เล่ม ใจความสำคัญๆ ประกอบด้วย แนวความคิดหลัก ข้อเสนอสำคัญ 4 ข้อ เครื่องมือสำคัญ 4 ชิ้น และแบบจำลอง 3 แบบจำลอง

ภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่ของครุกแมน มีพื้นฐานอยู่บนแนวคิดหลักที่ว่า “มีสภาวะสมดุลหลายประการในการพัฒนาโครงสร้างเชิงพื้นที่ทางเศรษฐกิจ“ เพื่อที่จะวิเคราะห์กระบวนการก่อตัวและวิวัฒนาการของโครงสร้างเชิงพื้นที่ทางเศรษฐกิจให้ชัดเจนยิ่งขึ้น ครุกแมนมีข้อเสนอสำคัญ 4 ประการ คือ 1) ต้นทุนการขนส่ง (transport cost) มีบทบาทสำคัญในการค้าระหว่างประเทศและการค้าระหว่างภูมิภาค 2) การรวมตัวเชิงพื้นที่ (spatial agglomeration) ของกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกัน สามารถบรรลุการประหยัดต้นทุนและเพิ่มผลประโยชน์ 3) การประหยัดต้นทุนและการเพิ่มผลประโยชน์ (cost-saving & benefit-increasing) จากการรวมตัวเชิงพื้นที่ทางเศรษฐกิจ สามารถส่งเสริมการกลุ่มกันของการพัฒนาเศรษฐกิจต่อไป และ 4) ความได้เปรียบในการพัฒนาตั้งแต่เนิ่นๆ (early-development advantage) อาจนำไปสู่การสะสมกิจกรรมทางเศรษฐกิจในระยะยาว

นอกจากนี้ ครุกแมนยังนำเอาแบบจำลองการแข่งขันแบบผูกขาดดิซิต-สติกลิตซ์ (Dixit-Joseph Stiglitz monopolistic competition model ที่สร้างขึ้นมาโดย Avinash Dixit & Joseph Stiglitz (1977) มาผนวกเข้ากับต้นทุนการขนส่งที่เป็นภูเขาน้ำแข็ง (iceberg-type transport costs) แล้วทำการจำลองการจัดการตนเองและใช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ในการวิเคราะห์ภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่ นั่นเองที่ทำให้ได้แบบจำลองที่สำคัญของเขา 3 แบบจำลอง ได้แก่ แบบจำลองบริเวณแกนกลางกับพื้นที่รอบนอก (core-periphery model) แบบจำลองระบบเมือง (urban system model) และแบบจำลองนานาชาติ (international model) ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ใหม่ของครุกแมนเป็นพัฒนาการใหม่ของภูมิศาสตร์เศรษฐกิจภายใต้สถานการณ์ใหม่ ซึ่งสามารถจัดการกับปัญหาที่ยากลำบากในการศึกษาทำเลที่ตั้งทางเศรษฐกิจที่ยังไม่ได้รับการแก้ไขด้วยภูมิศาสตร์เศรษฐกิจแบบดั้งเดิม แต่เป็นเวลานานมาแล้วที่ทฤษฎีเศรษฐศาสตร์ใหม่ของครุกแมนถือเป็นสาขาวิชาการใหม่ที่แตกต่างหรือตรงกันข้ามกับภูมิศาสตร์เศรษฐกิจคลาสสิคในแวดวงของนักภูมิศาสตร์ ด้วยเหตุนี้เอง ทฤษฎีภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่นี้จึงดึงดูดความสนใจจากนักวิจัยในสาขาภูมิศาสตร์ค่อนข้างน้อย

ด้วยสถานการณ์ต่างๆ ที่เป็นพลวัต ต่อเนื่อง และไม่หยุดนิ่ง การนำเอาทฤษฎีทำเลที่ตั้งแบบเดิมๆ ภายใต้กรอบภูมิศาสตร์เศรษฐกิจที่สืบทอดต่อๆ กันมา มาทำการวิเคราะห์เพียงแค่ทำเลที่ตั้งที่เสียต้นทุนน้อยที่สุด หรือทำเลที่ตั้งที่ให้ผลประโยชน์ตอบแทนสูงสุด อย่างใดอย่างหนึ่งเพียงอย่างเดียว คงไม่เหมาะสมนัก การเปิดใจรับเอาทฤษฎีภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่ – new economic geography มาสร้างการเรียนรู้ และต่อเนื่องไปสู่การสร้างโจทย์วิจัยใหม่ๆ ให้ได้เห็นดุลยภาพของพื้นที่ทั้งภายในระบบเมือง บริเวณแกนกลางของเมืองกับพื้นที่รอบนอก และความสัมพันธ์ระหว่างนานาชาติ

นับตั้งแต่ปีการศึกษา 2562 เป็นต้นมา รายวิชา 104253 location theory ที่ผมรับผิดชอบสอนอยู่ ได้ให้ความสำคัญกับทฤษฎีภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่ของพอล ครุกแมน เพื่อปูพื้นเรื่องนี้ ผมเห็นว่าบทความเรื่อง "The new economic geography: Past, present and the future" ที่เป็นรูปแบบแปลกตาของการนำเสนอ เพราะเป็นการนำเอาบทสนทนาจำลองอย่างละเอียดระหว่างมาซาฮิซะ ฟูจิตะ กับพอล ครุกแมน เกี่ยวกับ “อดีต ปัจจุบัน และอนาคตของภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่” ในโอกาสที่ทั้งสองเข้าร่วมประชุมวิชาการเศรษฐกิจทางพื้นที่ - การค้าระหว่างเมือง ภูมิภาค และนานาชาติ (the spatial economy: cities, regions & international trade) ณ กรุงซานฮวน ประเทศเปอร์โตริโก เมื่อเดือนพฤศจิกายน 2002 มีสาระค่อนข้างละเอียด บทความบทนี้ จะนำพวกเราเข้าสู่การเรียนรู้ทฤษฎีภูมิศาสตร์เศรษฐกิจใหม่ ที่อย่างน้อยที่สุดก็ทำให้เข้าใจความสัมพันธ์จของบริเวณแกนกลางกับพื้นที่รอบนอก ดครงสร้างของระบบเมือง และการค้าระหว่างประเทศแบบใหม่

หาสนใจอ่านบทความดังกล่าว คลิกไปที่ https://www.blogger.com/blog/post/edit/4025168082864135479/5199659647748626994